Radioverbindingen volgens Lou de Jong

Contact met Londen, bladzijden 832 & 833.

Het onderhouden van geheim radiocontact van bezet gebied uit was technisch verre van eenvoudig.
Merkwaardig genoeg was het veiliger, van Nederland uit naar de Soviet-Unie te zenden dan naar Engeland. In het eerste geval kon men namelijk, zoals Goulooze deed van korte-golf-zenders gebruik maken die op geringe afstand van het uitzendpunt niet of nauwelijks hoorbaar waren. (Men maakte dus blijkbaar gebruik van hogere frequenties op de korte golf. Dit houdt waarschijnlijk wel in dat men tijdens daguren moest zenden). De verbinding met England moest evenwel met ultra-korte-golf zenders onderhouden worden die vrij gemakkelijk uitgepeild konden worden. (Dit is niet juist, men maakte ook gebruik van korte golf verbindingen, maar dan op lagere frequenties. De ontstane grondgolf is dan wel eenvoudig uit te peilen). Dat uitpeilen geschiedde door de met de Sicherheitspolizei samenwerkende Ordnungspolizei. Kwam een zender in de lucht, dan werd eerst de streek waar hij zich bevond, door meting op afstand, bijvoorbeeld tegelijk met Berlijn en München uit, vastgesteld. Het resultaat van die meting werd per telex doorgegeven aan de Funkbeobachtungstelle. Deze dirigeerde dan tijdens de volgende uitzendperiode één of van de 6 peilauto's die dagelijks in bedrijf waren, tot in de buurt van de zender. Die peilauto's zagen er als normale vrachtauto's uit. waren zij vlakbij de zender gekomen, dan werd de plaats daarvan, als het nodig was, met zekerheid vastgesteld door speurders, die met een klein peiltoestel aan de gordel, de zender van verschillende kanten naderden, uiteraard in gezelschap van Duitse politiemannen, die onmiddellijk tot een inval en tot huiszoeking overgingen. Eén van de Nederlandse geheime agenten die in Duitse handen was gevallen, was eens bij een oefening in het uitpeilen aanwezig. Er werd toen met ongeschoold personeel gewerkt en er werd slecht 1 peilauto gebruikt. Deze begon zijn tocht op circa twaalf kilometer can de zender, niettemin werd 'de villa van waaruit gezonden werd in twintig minuten door de peilwagen bereikt.
Het uitpeilen van een zender was werk van technici. De Sicherheitspolizei of de Abwehr kon dan overgaan tot de arrestatie van de betrokken marconist. Die marconist kende evenwel niet het adres van of de adressen waar de geheim agent met wie hij samenwerkte, verbleef. Die geheime agenten en de spionagegroepen waarmee zij in contact stonden, konden niet met technische middelen opgespoord worden - zulks moest in de eerste plaats geschieden door recherchewerk. Dat vond plaats onder leiding van de Abwehr Abteilung III F (Abwehr Fremde Dienste) en van het Referat IV E (Spionage Abwehr) van de staf van de Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD. Dubbel werk? Inderdaad - maar dat was in het Derde Rijk schering en inslag en behoefde, wanneer de betrokken dienstengoed samenwerkten, geen nadeel te zijn.

Daniel Goulooze.

Kreeg tot taak een net van illegale verbindingen op te bouwen dat het mogelijk moest maken om vanuit Moskou onder alle omstandigheden in contact te blijven met de aangesloten organisaties. Goulooze trok permanente en incidentele koeriers aan, die naar de diverse Europese hoofdsteden reisden zolang het nog kon. Hij zorgde voor aanlooppunten, post adressen en gezinnen waar communisten voor korte of lange tijd konden worden ondergebracht en engageerde vakbekwame mensen, die voor de nodige officiële papieren, stempels, verklaringen en dergelijke konden zorgen. Bovendien volbracht hij de niet geringe taak om vanuit Amsterdam een radiografisch contact met Moskou op te bouwen. Ten slotte waren vijf zenders in bedrijf. Dit vergde veel organisatie omdat het coderen van de boodschappen en het doorseinen gescheiden waren (*). Koeriers onderhielden het contact met de marconisten. In augustus 1939 kreeg Goulooze als plaatsvervanger naast zich de Amsterdamse gemeentearbeider Co Dankaart.

Toen de Duitse bezetting een aanvang nam, was ook de leiding van de illegale CPN voor het contact met Moskou aangewezen op het zendcontact van Goulooze. Van meet af aan was Goulooze voorstander van een krachtig verzet tegen de Duitse machthebbers. Hij verweet het driemanschap onder leiding van P. de Groot dat het door een andere uitleg van het Hitler-Stalin-pact teveel een afwachtende houding aannam. In die geest schreef hij een brief. Toen Moskou deze mening na verloop van tijd bleek te delen, verdacht De Groot Goulooze ervan tegen hem te stoken. Het wantrouwen tegen Goulooze groeide na bepaalde arrestaties. Door het ingrijpen van Jan Postma werd een aanslag van CPN-zijde op zijn leven verijdeld. Minder dan ooit hield Goulooze er een privé-leven op na. Maar Nel van de Plaats, met wie hij in 1938 ging samenwonen, kon dit moeilijk aanvaarden. Toch probeerde hij tijd te vinden om zijn in september 1939 geboren zoon mee te nemen op de fiets, met hem te wandelen of wilde spelletjes te doen. In de loop van 1942 kreeg Goulooze opdracht in Berlijn zelf het radiografisch contact tussen de KPD leiding en de Komintern in Moskou op te bouwen. Zijn beste marconist (J.A. van Proosdij) stuurde hij hierheen. De Gestapo rolde echter de illegale organisatie in Duitsland op. Op 22 mei 1943 werd de Nederlandse marconist in Berlijn gearresteerd. Begin juli zag Goulooze zich, toen ook enkele van zijn naaste medewerkers gepakt werden, wellicht aan de late kant, genoodzaakt zijn 'apparaat' stil te leggen. Via de laatste zender die nog in bedrijf was, stelde hij Moskou van het gebeurde op de hoogte. Daarna deed hij alles om de gearresteerde en nog in vrijheid zijnde medewerkers te beschermen. Het lukte om Dankaart, die bij zijn arrestatie gewond was, uit het Haagse gevangenisziekenhuis te bevrijden. Goulooze stelde zich - hoewel er jacht op hem gemaakt werd - ter beschikking van de illegale CPN, die ondertussen zware klappen te incasseren gekregen had. Nadat het driemanschap uiteengeslagen en De Groot - de enige die zich aan arrestatie had weten te onttrekken - ook voor de CPN ondergedoken was, had Goulooze namens de Komintern Jan Postma gevraagd een nieuwe landelijke leiding te vormen. Nadat Goulooze zijn verbindingswerk had moeten staken, nam Postma hem in deze nieuwe leiding op.
Op 14 november 1943 slaagde de Sicherheitsdienst (SD) erin Postma, Goulooze en Schalker in Utrecht te arresteren, enkele dagen nadat zij Ko Beuzemaker gepakt hadden. De andere drie werden al snel terechtgesteld. Maar Goulooze was bij zoveel zaken betrokken dat men doorging met hem te verhoren. Zijn snelle intelligentie, lichamelijk uithoudingsvermogen, koelbloedigheid en zelfvertrouwen kwamen hem daarbij van pas. Geen medewerker is tengevolge van zijn verklaringen gearresteerd en toch wist hij al zijn mensen tot het laatst toe te bereiken. Na dolle dinsdag in september 1944 werd Goulooze overgebracht vanuit kamp Vught naar het kamp Sachsenhausen. Hij behoorde tot degenen die de oorlog overleefden. Zie PTX ruft Moskau.

(*) Zend code: "Das überlass ich ihnen lieber Graf".
     Ontvangst code: "Noch was es wird nun viel zu tun geben".

Bron: Biografischportaal.nl

A.J. (Guus) van Proosdij.

Van de bekwame marconist Guus van Proosdij, die in mei 1943 in Berlijn was gearresteerd,, vernam de SD een adres waar hij in augustus 1941 had verbleven en dat als brievenbus en aanloopadres voor Clement fungeerde.
Ben Portegies Zwart zat in het verzet als communist bij de groep van Daan Goulooze. Toen deze groep werd verraden moest Ben een lange periode onderduiken. Op deze manier heeft hij de oorlog kunnen overleven. Zijn beste vriend Guus van Proosdij werd wel opgepakt. Guus bouwde zenders om het contact te onderhouden met Rusland en Ben zond deze geheime berichten vanaf diverse zolderkamers in Amsterdam.
(Kan het zijn dat het hier gaat om Johannes August van Proosdij, geboren 27-08-1911 in Gladbeck, Duitsland?
Hij vertrekt op 02-12-1942 uit Amsterdam om in Brandenburg te werk te worden gesteld. Kan dit een dekmantel zijn geweest om hem naar Berlijn te krijgen? Hij was van beroep electricïen)

                                                           w.mugge@home.nl

                                                                              23-12-2020