RAPPORT
Betreffende de werkwijze en het werk der Inlichtingen Dienst te Hilversum.
Aan: G.C.S.G.9
Van: Verbindingsofficier Hilversum.
Voor juli 1944 werden in Hilversum Militaire inlichtingen verzameld door enkele los naast elkaar staande groepen. Hieronder is speciaal te noemen de groep 'PHYLAX', waarvan ter plaatse Kick ten Boom (gearresteerd, naar Duitsland gebracht, niets meer van bekend) de leider was.
Christiaan Johannes ten Boom, geboren 27-05-1920 te Zuilen en overleden 31-05-1945 in concentratiekamp Bergen-Belsen. Hij had diverse medewerkers, die later bij de Inlichtingen Dienst nog een rol gespeeld hebben als:
Bob de Geus; Teunis Johannes de Geus, geboren Ankeveen op 10 maart 1923 en overleden te Voorburg op 15 augustus 1999. Hij was inspecteur-generaal der Krijgsmacht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij verzetsstrijder. Hij maakte sinds maart 1943 deel uit van Groep Albrecht.
De Geus was 17 jaar toen de oorlog uitbrak. Hij zat op de Christelijke MULO in Hilversum en woonde in de Anemonenstraat. Hij had twee jongere broertjes. Na school werkte hij in Amsterdam bij de Rijksverzekeringsbank, maar bleef thuis wonen. Daar had hij een kristalontvanger, waarmee hij berichten afluisterde en over het bombardement op Rotterdam hoorde. Ook zag hij de luchtgevechten boven Hilversum. Langzamerhand werd de oorlog steeds echter en zijn woede groter. Toen de Nederlandse militairen bij de Grebbeberg verslagen waren en door Hilversum trokken, was de maat vol. Hij begon Duitsers te irriteren, banden door te prikken, telefoondraden door te snijden. Hij reisde voor zijn werk per trein naar Amsterdam, en tijdens zo'n reis werd hem gevraagd eens een plattegrond te maken van het vliegveld Hilversum. In de weken die volgden werd hem nog een enkele keer een dergelijke vraag gesteld.
Na de beroemde Februaristaking in 1941 wilde hij met collega's op de bank ook in staking gaan. Zijn baas raadde hem daarna aan maar naar de HBS te gaan om zo represailles te ontlopen. Hij volgde zijn raad op en ging naar de 4de klas van het Christelijk Lyceum in Hilversum.
In 1943 werd hij opgeroepen voor de arbeidsdienst in Duitsland. Hij dook onmiddellijk onder in Brabant. Na een week kwam hij terug en ging werken voor de verzetsgroep van Gé Verheul. Hun hoofdkwartier was ten huize van dominee Roth, de vader van zijn vriendin. Roth woonde aan de Utrechtseweg 61, die toen de U61 heette. De groep werd daarom de Groep U61 genoemd. De Geus kreeg verschillende taken, hij moest onderduikers wegbrengen, valse persoonsbewijzen afleveren. Hiervoor moest hij spijbelen van school, maar dat kwam vaker voor en daar werd niets over gezegd.
In de zomer van 1943 kwam De Geus in contact met Groep Albrecht. Samen met Eli Millenaar zou hij bij Albrecht tot verkenner worden opgeleid. Het bleek dat er veel meer discipline bij Albrecht was, maar die opereerden ook landelijk. Ze deden spionage, maar bemoeiden zich niet met onderduikers. Hij kreeg les in kaart lezen en tekenen, en hij moest alle insignes van de Duitsers leren onderscheiden. Omdat de staf van de opperbevelhebber van de Wehrmacht in Hilversum zat, was het heel belangrijk steeds een goede plattegrond te hebben voor een eventueel bombardement op verblijfplaatsen van hoge militairen. Na kerstmis 1943 kwam hij helemaal niet meer op school, want hij had het te druk met zijn spionage bezigheden.
Samen met Elt Millenaar fietste De Geus rond om situaties te tekenen. Om dat te kunnen doen, had hij een vals vrijstellingsbewijs waarop stond dat hij hout leverde aan Duitsers voor hun generatoren. Na hun opleiding werd Eli overgeplaatst naar Gelderland. De Geus bleef in Hilversum. Ook de Palmkazerne in Bussum viel in zijn district. Hij fietste de hele dag rond en maakte thuis pas zijn tekeningen. Zo wist hij dat 't Melkhuisje gebruikt werd als officierenverblijf, waar de tankwal lag, waar SS'ers gehuisvest waren en waar het afscheidsfeest voor generaal Friedrich Christiansen was. Soms vroeg hij een bombardement aan, eerst in Londen, later in bevrijd Zuid-Nederland. Helaas liepen die precisiebombardementen weleens verkeerd af. Na de bevrijding van Zuid-Nederland gingen de kaarten van De Geus naar de legerstaf aldaar.
De Geus hield ook de Wisseloordbunker aan de Doodweg goed in de gaten. Deze commandobunker, gebouwd voor opperbevelhebber Friedrich Christiansen, werd verbonden met een radiobunker en een bunker met telefooncentrale. De verbindingsbunker werd gecamoufleerd als huis met puntdak, zodat het vanuit de lucht niet te herkennen was. Gezinnen die in de omgeving woonden moesten verhuizen, terwijl officieren zoals Heinrich Claes in de verlaten panden aan de Hoflaan gingen wonen. Claes werd op 8 mei 1945 gevangengenomen.
De Geus werkte onder de schuilnamen Arend en Mookmans of Mook. Pas na de oorlog ontmoette hij Henk de Jonge (Albrecht) en zijn andere medewerkers.
Jan Mol;
Piet Ottolander. Kan het zijn dat het hier om Pieter Adrianus Ottolander gaat? Geboren 20-10-1924 te Hilversum, overleden 02-11-1969 te Enschede.
Na de arrestatie van Kick ten Boom viel deze groep uiteen. In Augustus 1944 kreeg ondergetekende van P.C. Hilversum de opdracht een militaire inlichtingendienst voor de Orde Dienst in Hilversum te organiseren. Dit moest geschieden binnen het kader van de zogenaamde Verbindingsdienst. Oorspronkelijk was dit werk vrij primitief, getuige de eerste rapporten en kaarten. Het omvatte militaire gegevens van den bezetter in de plaatsen Hilversum, Bussum en Laren. Elke morgen brachten Piet Ottolander, Bob de Geus en later ook een agent van de groep Albrecht verslag uit . Uit deze verslagen werd een rapport samengesteld, dat dagelijks aan de P.C. Hilversum en C.G.S.G.9 verzonden werd. Voor dit transport zorgde de gehele koeriersdienst van de Verbindingsdienst.
De groep Albrecht voorzag ons van instructies, kaarten, kijkers en meetinstrumenten. Hierdoor is het werk op een hoger peil gekomen. Toen dan ook Commandant Gewest-9 mij uitnodigde ons werk uit te breiden over het hele gewest, heb ik deze opdracht aanvaard en tevens een totale reorganisatie doen plaats vinden. Bob de Geus die uitmuntende capaciteiten bezat, kreeg de gehele leiding van het verkenningswerk. Hij werd voor het werk binnen Hilversum terzijde gestaan door Jan Mol, voor het verdere werk door 2 meisjes: Fre Tas en Nettie Tops. Deze konden zich vrijer bewegen dan de mannen en kregen gemakkelijker inside informations. De redactie van de rapporten kwam nu geheel op Bob de Geus neer. Voor het tekenen van de kaarten zorgde Jan Mol. Copieren en lichtdrukken deed een zwaar gezocht onderduiker, die dus binnenshuis moet blijven Ulbe Douma.
In December 1944 moest onverwachts ook vliegveld Soesterberg met omgeving in de gaten gehouden worden. Dit zeer uitgestrekte rayon werd dan ook dagelijks bewerkt door deze kleine groep, die er een volledige dagtaak vond. Er is dan ook zeer hard gewerkt. Verdere medewerkers, die voor het merendeel hun medewerking onbewust gaven, laat ik hier buiten beschouwing. De dagelijkse rapporten en kaarten spraken voor zich zelf.
Bij het werk hebben geen grote ongelukken plaats gevonden. Natuurlijk zijn vele fietsen verspeeld, waardoor practisch alle medewerkers zonder fiets zitten.
Twee weken voor de capitulatie werd nog een koerierster gegrepen, terwijl zij een kaart van de munitieopslagplaats in Lage Vuursche overbracht. Zij heeft een nacht vastgezet, niets losgelaten en kon de volgende morgen door onze eigen mensen weer bevrijd worden.
Namen en adressen:
Bob de Geus, Utrechtscheweg 61
Mej. Fre Tas, Diependaalschedrift 16
Jan Mol, Blijdensteinlaan 15
Mej. Nettie Tops, Melkpad 25a
Ulbe Douma, Utrechtscheweg 61
Piet Ottolander, Dalweg 10
Bureau Verbindingsdienst, Utrechtscheweg 61
10 Juli 1944 (1945?)
G.W.C Verheul
Chef Verbindingsdienst
Bron: Englandspiel.eu
03-01-2021
w.mugge@home.nl